spraakorganen

Spraakorganen zijn de onderdelen van het menselijk spraaksysteem die samenwerken om gesproken taal te produceren. Het systeem kan worden opgedeeld in drie functies: ademhaling, stemvorming en articulatie. De ademhaling levert de luchtstroom die nodig is voor klankproductie en wordt geregeld door de longen, luchtpijp, ribbenkast en het middenrif.

De stemvorming vindt plaats in het strottenhoofd (larynx). Daar bevinden zich de stemplooien. Bij uitademing kunnen de stemplooien vibreren en zo een geluidsbron vormen. Door spanning, lengte en positie van de stemplooien kan men verschillende stemmen en klankkleuren produceren; de trillende stemplooien leveren stemhebbende klanken, terwijl trillingen zonder stemming gehoorde of ongevoelde klanken kunnen opleveren.

Het articulatorische systeem vormt en modificeert de klanken. Belangrijke articulatoren zijn de tong (met het punt en de dorsum), de lippen, de tanden en het gehemelte (hard gehemelte en zacht gehemelte, oftewel velum). De velum kan omhoog sluiten om orale klanken te produceren of omlaag openen om neusklanken te laten resoneren. Andere relevante structuren zijn de kaak (mandibula), wangen en de keelholte (farynx), die samen fungeren als resonatoren en de klankkleur bepalen.

Klanken worden doorgaans onderverdeeld in klinkers en medeklinkers, afhankelijk van of de luchtstroom zonder obstructie door de mond kan stromen (klinkers) of door articulatoren wordt gewijzigd (medeklinkers). De locatie van articulatie (bijvoorbeeld bilabiaal, alveolair, velair), stemhebbendheid en wijze van productie bepalen de onderscheidende kenmerken van spraakklanken.