riskofactoren

Riskoffactoren, in het Nederlands risicofactoren, zijn kenmerken, leefstijlkeuzes, genetische factoren of omgevingsomstandigheden die de kans vergroten dat iemand een aandoening ontwikkelt. Ze zijn geen directe oorzaken, maar verhogen de waarschijnlijkheid in combinatie met andere factoren.

Risicofactoren worden vaak onderverdeeld in modificeerbare (aanpasbare) en niet-modificeerbare factoren. Voorbeelden van modificeerbare factoren zijn roken, overgewicht, onvoldoende lichamelijke activiteit, ongezond dieet, overmatig alcoholgebruik en blootstelling aan schadelijke stoffen. Niet-modificeerbare factoren zijn onder meer leeftijd, erfelijke aanleg, familiegeschiedenis en genetische aandoeningen.

De relatie tussen risicofactoren en aandoeningen wordt onderzocht met epidemiologisch onderzoek, waardoor relatieve risico's en absolute risico's worden geschat. Een relatieve verhouding geeft aan hoe vaak de ziekte voorkomt bij blootgestelde versus onblootgestelde personen; absoluut risico vertelt hoeveel procent van de groep de ziekte ontwikkeld in een bepaalde periode. Belangrijke onderzoeksmethoden zijn cohort- en case-controlstudies en meta-analyses. Interacties tussen factoren en confounding kunnen de interpretatie beïnvloeden.

Toepassingen van kennis over risicofactoren omvatten preventie, screening en risicostratificatie: individuen met hoog risico kunnen gerichte interventies krijgen, zoals rookstopprogramma's, beleid voor gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging. Gezondheidsbeleid en publieke maatregelen richten zich op vermindering van blootstelling en bevordering van leefstijlfactoren.

Voorbeelden van risicofactoren per domein zijn onder meer: hart- en vaatziekten (roken, hypertensie, hoog cholesterol, diabetes), kanker (roken, overmatig alcoholgebruik, UV-straling), diabetestype 2 (overgewicht, lichamelijke inactiviteit), en mentale gezondheidsproblemen (langdurige stress, beperkte sociaaleconomische positie).