resistentieontwikkeling

Resistentieontwikkeling is het proces waarbij organismen minder gevoelig worden voor een controlemiddel, zoals antibiotica, antivirale middelen, antiparasitaire middelen, schimmeldodende middelen of pesticiden. Het ontstaat door genetische veranderingen of adaptieve reacties die de effectiviteit van het middel verminderen. Doordat middelen vaak onder druk worden gebruikt, kan resistencia zich snel verspreiden binnen populaties en ecosystemen.

Mogelijke mechanismen omvatten mutaties in de doelwitstructuur, enzymatische inactivatie van het middel, up- of downregulatie van transporters en metabole aanpassingen, evenals horizontale genoverdracht via plasmiden of transposons. Daarnaast spelen factoren zoals biofilmvorming en imperfect gebruik van behandelingen een rol. Resistentie kan voorkomen bij bacteriën, virussen, schimmels, parasieten en zelfs bij kankercellen, en is daarnaast een belangrijk vraagstuk in de gewas- en diersector.

Gevolgen omvatten hogere kans op behandeluitval, toegenomen morbiditeit en mortaliteit, langere ziekenhuisopnames en hogere kosten. Het vermindert de effectiviteit van beschikbare medicijnen en kan economische en maatschappelijke schade veroorzaken. Voorbeelden zijn MRSA en ESBL-producerende Enterobacteriaceae bij mensen, resistentie tegen tuberculosebehandelingen, azoolresistentie bij schimmels en multidrug-resistentie bij kankers.

Aanpakken omvatten antibioticaprofylaxe en stewardship, infectiepreventie, nauwkeurige diagnose, combinatie- of immuntherapieën en dosisoptimalisatie. Ook surveillance, regelgeving, innovatie in nieuwe middelen en alternatieve therapieën dragen bij, evenals reductie van milieubelasting en verantwoorde toepassing in landbouw en dierhouderij.

Internationale samenwerking en surveillance blijven essentieel om resistentie te monitoren, trends te analyseren en tijdig beleid aan te passen. Onderzoek richt zich op evolutie, fitnesskosten, compensatoire mutaties en snelle diagnostiek.