azoolresistentie

Azoolresistentie is het fenomeen waarbij schimmels minder gevoelig zijn voor azolen, een klasse antischimmelmiddelen die veelvuldig wordt gebruikt bij klinische infecties en in de landbouw. Voor azolen zoals fluconazol, itraconazol en voriconazol zijn resistente isolates bekend. In de klinische setting komen azolresistentie vooral voor bij Candida-soorten en Aspergillus fumigatus; ook Candida auris kan resistentie vertonen.

Mechanismen van azoolresistentie zijn divers. Veelvoorkomend is mutatie- of overexpressie van ERG11 (CYP51A bij sommige soorten), waardoor het doelwitenzym minder gevoelig is voor azolen. Daarnaast kunnen schimmels effluxpompen upreguleren (bijv. CDR1/CDR2, MDR-types), waardoor het medicijn sneller uit de cel wordt verwijderd. Biofilmvorming kan de penetratie van het geneesmiddel belemmeren en veranderingen in de ergosterolbiosynthese-pathway kunnen tot resistentie leiden. Bij Aspergillus fumigatus is mutatie in CYP51A, vaak in combinatie met TR34/L98H, een bekende milieu-gerelateerde resistentieconfiguratie die door landbouwazolen wordt beïnvloed.

Gevolgen en diagnostiek omvatten een mogelijke toename van morbiditeit en mortaliteit bij invasieve infecties door beperkte behandelingsopties. Diagnostiek combineert phenotyperende antifungale susceptibility testing volgens CLSI/EUCAST-standaarden met moleculaire testen die mutaties in ERG11/CYP51A opsporen. Klinisch management vereist vaak alternatieve therapieën op basis van susceptieprofiel, zoals echinocandines of liposomale amphotericine B, en in sommige gevallen wijziging van de antimicrobiële strategie.

Preventie richt zich op stewardship van antifungalia en maatregelen om blootstelling aan azolen in de landbouw te verminderen, evenals snelle detectie en isolatie in zorgomgevingen om verspreiding van resistente stammen te beperken.