representatiefouten

Representatiefouten zijn systematische fouten die ontstaan wanneer een steekproef niet adequaat de kenmerken van de doelpopulatie reflecteert, waardoor schattingen zoals prevalentie, gemiddelden of verhoudingen vertekend raken. Ze raken de externe validiteit van een onderzoek: de bevindingen komen mogelijk niet generaliseerbaar over naar de hele populatie.

Oorzaken omvatten selectieproces (selectiebias) waarbij bepaalde groepen vaker deelnemen dan anderen; non-respons-bias wanneer respondenten verschillen van niet-respondenten; onderdekking van delen van de populatie in het steekproefraam; zelfselectie bij vrijwillige deelname; en de wijze waarop data worden verzameld (maatregel of gebruikte modus) die sommige groepen meer beïnvloedt dan anderen. Voorbeelden: online enquêtes die een jongere, hoger opgeleide populatie beter bereiken; telefonische peilingen die minder toegankelijk zijn voor mensen zonder vaste lijn of met beperkte telefoonvaardigheden.

Gevolgen omvatten systematische afwijkingen in schattingen en een beperkte generaliseerbaarheid naar de hele populatie. Representatiefouten kunnen samen optreden met andere fouten en leiden tot verkeerde beleids- of wetenschappelijke conclusies als ze niet worden gecorrigeerd of onderkend.

Beheersing en mitigatie bestaan uit het toepassen van random sampling, stratificatie zodat de verdeling van kenmerken in de steekproef overeenkomt met die in de populatie, en vervolgens gewichten (post-stratificatie) om verschillen te corrigeren. Andere maatregelen zijn inspanningen om non-response te verminderen, meerdere dataverzamelingskanalen te gebruiken, en waar mogelijk validatie met bekende populatieparameters. Transparantie over representativiteit en beperkingen is essentieel.

Representativiteitsfouten onderscheiden van toevallige ruis (sampling error). Ze vragen aandacht omdat ze de externe validiteit bedreigen en bij verkeerde interpretatie kunnen leiden tot misleidende conclusies.