proteïnes

Proteïnen zijn grote organische moleculen die bestaan uit lange ketens van aminozuren. Ze komen in vrijwel alle cellen en weefsels voor en vervullen talloze functies in levende organismen. De specifieke werking van een proteïne hangt af van de volgorde van aminozuren en van de manier waarop die keten vouwt.

De bouw van proteïnen begint bij de primaire structuur (de lineaire volgorde van aminozuren). Door vouwingsprocessen ontstaan secundaire structuren zoals α-helixes en β-sheets; verder kunnen proteïnen een driedimensionale structuur aannemen en soms uit meerdere polypeptiden bestaan (kwartaire structuur). Denaturatie, bijvoorbeeld door hitte of veranderingen in pH, kan deze vouwing verstoren en de functie ongedaan maken.

Proteïnen vervullen diverse functies, zoals enzymen die chemische reacties katalyseren, hormonen die processen regelen, transportproteïnen die moleculen vervoeren, immuunproteïnen die virussen en bacteriën bestrijden, en structurele proteïnen die cellen en weefsels vormgeven. Ook spelen proteïnen een rol bij beweging, signaaloverdracht en opslag van voedingsstoffen.

Bij voeding leveren proteïnen aminozuren. Sommige aminozuren zijn essentieel en moeten via de voeding worden opgenomen. Complete eiwitten bevatten alle negen essentiële aminozuren en komen vooral voor in dierlijke producten; plantaardige bronnen kunnen elkaar aanvullen om een volledig aminozuurprofiel te bieden. In de spijsvertering worden proteïnen afgebroken door enzymen tot aminozuren en korte peptiden die in de darm worden opgenomen.

De aanbevolen inname varieert; een gangbare richtlijn is ongeveer 0,8 gram proteïne per kilogram lichaamsgewicht per dag voor volwassenen. Atleten, ouderen en mensen met specifieke omstandigheden hebben vaak hogere innames nodig. Proteïnen spelen een onmisbare rol in groei, herstel en onderhoud van spieren en weefsels.