oververtrouwen

Oververtrouwen is een cognitieve bias waarbij iemand de eigen kennis, bekwaamheid of voorspellingsprecisie overschat. Het verschijnsel komt voor in veel domeinen, zoals financiën, geneeskunde, technologie en politiek. In de literatuur worden doorgaans drie facetten onderscheiden: overprecisie (teveel vertrouwen in de juistheid van eigen uitspraken), overschatting van eigen kunnen, en overschatting ten opzichte van anderen (denken dat men beter presteert dan collega’s).

Oorzaken zijn onder meer optimistische bias, illusie van controle, bevestigingsbias en beperkte feedback. Mensen krijgen doorgaans niet alle twijfelsignalering te zien en blijven daardoor hun oordeel te vroeg vastzetten. Verdere factoren zijn tijdsdruk, complexiteit van problemen en sociale druk, waardoor men sneller kiest voor zekerheid dan voor accuratesse.

Gevolgen van oververtrouwen kunnen ernstig zijn. Het leidt tot slechte risico-inschattingen, ongelijke of verkeerde beslissingen, verspilling van middelen en risicovol gedrag zoals overmatig handelen in de financiële markt of het negeren van tegenstrijdig bewijs in de geneeskunde en politiek.

Onderzoeken gebruiken diverse kalibratiemethoden om de kloof tussen vertrouwen en nauwkeurigheid vast te stellen. In de praktijk wordt oververtrouwen best beperkt door gestructureerde besluitvorming, debiasing-oefeningen en het stimuleren van tegengestelde meningen. Voorbeelden zijn pre-mortems, red teams, checklists en het verplicht laten inwinnen van een tweede mening. Zo kan men de kans op fouten verkleinen zonder dat onzekerheid volledig verdwijnt.