overschatting

Overschatting is een cognitieve bias waarbij iemand de eigen vermogens, de kans op succes of de waarschijnlijkheid van toekomstige uitkomsten overschat. Dit kan leiden tot roekeloos handelen, verkeerde plannen en een verkeerde inschatting van risico’s, met mogelijke negatieve gevolgen voor individuen, teams en organisaties.

Oorzaken en mechanismen omvatten overmoed (overconfidence) bias, optimistic bias, illusie van controle en beperkte of scheve informatie. Daarnaast spelen heuristieken zoals de beschikbaarheidsheuristiek een rol, evenals motivationele factoren zoals wensdenken en reputatiedruk. Soms ontstaat overschatting uit een mix van informatie die bevestiging biedt van het gewenste beeld en het negeren van tegenbewijs.

Voorbeelden zijn onder meer een ondernemer die verwacht dat de markt snel zal reageren, een student die denkt een tentamen zonder voorbereiding te halen, een projectteam dat de benodigde tijd en middelen onderschat, of beleggers die bovengemiddelde rendementen verwachten ondanks aanzienlijke risico’s.

Gevolgen kunnen onder meer bestaan uit verkeerde investeringen, budgetoverschrijding, projectfalen, onderschatting van risico’s, reputatieschade en verlies van leerervaring. In beleid en bedrijfsvoering kan overschatting leiden tot onrealistische doelstellingen en inefficiënte inzet van middelen.

Mitigatie en handelingsperspectief omvatten het gebruik van data-gedreven schattingen, probabilistische modellen, scenario- en premortems, onafhankelijke toetsing en debiasing-training. Regelmatige terugkoppeling en calibratieoefeningen verbeteren de nauwkeurigheid van toekomstige inschattingen.