overinterpreteren

Overinterpretatie, of overinterpreteren, is het proces waarbij conclusies of betekenissen worden toegekend aan een verschijnsel die verder gaan dan wat het bewijsmateriaal redelijkerwijs toelaat. Het gaat vaak om het trekken van oorzaken, intenties of patronen waarvoor onvoldoende steun in de feiten aanwezig is, of waarbij onzekerheid wordt genegeerd.

Veelvoorkomende contexten zijn literatuur- en kunstkritiek, wetenschappelijke interpretatie en journalistiek. In literaire analyse kan men bijvoorbeeld de auteurspersoonlijkheid of maatschappelijke boodschappen afleiden uit een tekst terwijl andere lezingen even plausibel zijn. In de wetenschap kan overinterpretatie ontstaan wanneer correlaties als causaliteit worden geïnterpreteerd, of wanneer data te stellig worden gepresenteerd terwijl de onzekerheid niet wordt gemeld. In de media kan het leiden tot het overdrijven van impact, het toeschrijven van schuld of het vermelden van oorzaken zonder sluitend bewijs.

Gevolgen van overinterpretatie zijn misleiding, beschadigde geloofwaardigheid en het versterken van vooroordelen. Oorzaken zijn onder meer confirmation bias, wensdenken, druk om een verhaal te verkopen, en het niet adequaat omgaan met onzekerheid of alternatieve verklaringen.

Voorkomen kan door het kritisch evalueren van bewijs, het expliciet aangeven van onzekerheid, het voorstellen van alternatieve verklaringen en het vermijden van voorlopige conclusies totdat robuust bewijs beschikbaar is. Bij onderzoeken kan preregistratie en peer-review helpen om overinterpretatie tegen te gaan.

Zie ook: interpretatie, kritisch denken, bias, statistische interpretatie.