Overinterpretatie

Overinterpretatie verwijst naar het toeschrijven van meer betekenis, causaliteit of intentionele betekenissen aan een tekst, gebeurtenis of data dan verantwoord is op basis van het beschikbare bewijs. Het kan voorkomen in literaire en kunstzinnige interpretaties, maar ook in wetenschap, journalistiek en dagelijks oordeel.

In literatuur en kunst leiden lezers en kijkers soms tot betekenissen die niet expliciet in het werk staan of die de intentie van de maker misrepresenteren. Een symbool kan bijvoorbeeld als teken van een historische gebeurtenis worden gelezen terwijl de maker daar geen bedoeling mee had.

In wetenschap en data-interpretatie kan overinterpretatie resulteren in het toeschrijven van causaliteit aan correlaties, bevindingen uit toevallige patronen extrapoleren, of resultaten zo duiden dat ze een gewenste theorie bevestigen. Problemen zoals p-hacking en HARKing zijn voorbeelden van methodologische vormen van overinterpretatie.

Oorzaken zijn onder meer cognitieve biases zoals bevestigingbias, pareidolie, en een narratieve behoefte om patronen te zien waar die er nauwelijks zijn, vooral bij beperkte gegevens of roerende informatie.

Om overinterpretatie te voorkomen, is het nodig om helder te definiëren wat de data kunnen zeggen, hypotheses vooraf te formuleren, triangulatie en preregistratie toe te passen en kritisch taalgebruik te hanteren bij conclusies. Transparantie en herhaalbaarheid helpen misinterpretatie te beperken.