inducertoxiciteit

Inducertoxiciteit is een vorm van toxiciteit die ontstaat wanneer blootstelling aan een stof de expressie en activiteit van metabole enzymen verhoogt. Deze inductie kan leiden tot een verhoogde omzetting van een stof in toxische of reactieve metabolieten, of tot veranderde klaring van andere stoffen, wat de toxiciteitskans vergroot.

Mechanisme: veel inductoren activeren nucleaire receptoren zoals AhR, PXR en CAR. Deze receptoren stimuleren de transcriptie van onder meer fase I- en fase II-enzymen, waaronder cytochroom P450-enzymen (bijv. CYP1A2, CYP3A4, CYP2E1) en conjugatietenzymen. Het gevolg kan zijn verhoogde vorming van oxidatieve of covalent reagerende metabolieten, of juist gewijzigde activatie of afbraak van stoffen.

Voorbeelden: sommige geneesmiddelen, zoals rifampicine, induceren CYP3A4 en kunnen de klaring van andere medicijnen verhogen, wat tot ongewenste bijwerkingen of verminderde werkzaamheid kan leiden. Inductie kan ook bestaande toxiciteit verergeren door meer vormen van een toxische metaboliet aan te maken; bij andere situaties kan inductie de afbraak van een schadelijke stof versnellen en zo juist dosis- of blootstellingsniveaus beïnvloeden.

Impact en toepassing: in toxicologisch onderzoek en regelgeving wordt inductiepotentieel onderzocht met in vitro hepatocytmodellen en in vivo studies, en met klinische monitoring bij combinatiebehandeling. Individuele factoren zoals genetische polymorfismen in CYP-enzymen, leeftijd, voeding en ziekte kunnen de ernst van inductietoxiciteit beïnvloeden.

Beheer: voorkomen of beperken van blootstelling aan inductoren, dosisaanpassing, of het vermijden van combinatiegebruik met potentieel indikerende stoffen, waar mogelijk alternatieven kiezen.