handhavingsproces

Handhavingsproces is het administratieve proces waarin overheden controleren of regels en wetten worden nageleefd en, waar nodig, maatregelen nemen om naleving af te dwingen. In Nederland ligt de uitvoering van handhaving vaak bij gemeenten, provincies en de rijksoverheid. Inspectiediensten en omgevingsdiensten voeren controles uit in sectoren zoals bouwen, milieu, arbeidsomstandigheden en veiligheid. Het proces is grotendeels geregeld in de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en in aanvullende regelgeving die handhaving mogelijk maakt.

Het proces kent verschillende fasen. Het begint met signalen uit toezicht, meldingen of afwijkingen uit controles. Aan de hand van verzamelde feiten wordt beoordeeld of nader onderzoek en handhaving zinvol zijn. Als handhaving gerechtvaardigd is, volgt doorgaans een besluit. Een veel voorkomende stap is de aanschrijving met termijn om te herstellen of te stoppen met de overtreding. Daarna kunnen meerder instrumenten volgen, zoals een dwangsom of last onder dwangsom, een bestuurlijke boete, een transactie of andere maatregelen (bijvoorbeeld toezicht, geboden of sluitsing). Doel is altijd bevordering van naleving, vaak met zo min mogelijk overlast voor betrokkenen en met passende proportionaliteit.

Na het besluit is er rechtsbescherming mogelijk. Tegen besluiten kan eerst bezwaar worden gemaakt bij het betreffende bevoegd gezag; als dit niet leidt tot voldoende oplossing, kan beroep worden ingesteld bij de rechtbank. In hoger beroep en andere rechtsmiddelen kan verder worden gegaan. Het handhavingsproces is bedoeld om naleving effectief te realiseren terwijl de rechten van burgers en bedrijven worden gewaarborgd. Obtaining de transparantie in besluiten en de mogelijkheid tot de verdediging zijn daarin centrale principes.