fertilisatie

Fertilisatie, ook wel bevruchting genoemd, is het versmelten van twee gameten waardoor een zygote ontstaat. Bij de meeste organismen dragen beide ouders bij aan een haploïde set chromosomen; na versmelting ontstaat een diploïde kern. Fertilisatie is een cruciale stap in seksuele voortplanting en maakt genetische variatie mogelijk doordat erfelijke informatie van twee ouders wordt gecombineerd.

In dieren kan fertilisatie intern plaatsvinden in het vrouwelijke voortplantingssysteem of extern in water. Het proces begint vaak met chemische signalen die de gameten aantrekken. De zaadcel doorbreekt beschermlagen rond de eicel en de kernen versmelten. Om polyspermie te voorkomen ontstaan snelle blokkades in de eicel; daarna volgt de vorming van een zygote, die zich deelt en uiteindelijk een embryo kan vormen.

Bij planten en algen verloopt fertilisatie vaak via pollinatie. Bij bloemige planten vindt dubbele fertilisatie plaats: één spermatozoön versmelt met de eicel tot zygote en een tweede versmelt met de centrale cellen tot endosperm, een voedingsweefsel dat het embryo voedt en meestal triploid is.

Genetische variatie ontstaat doordat elke ouder een unieke combinatie van erfelijke factoren aanlevert en door recombinatie tijdens meiose. Fertilisatie heeft ook praktische toepassingen: in dier- en plantenteelt en in menselijke voortplantingstechnieken zoals in-vitrofertilisatie (IVF) en intracytoplasmatische spermavaming (ICSI), waarbij eicellen en zaadcellen buiten het lichaam worden samengebracht en embryo’s terug geplaatst.

Samenvattend is fertilisatie een fundamenteel proces voor seksuele voortplanting, waarbij twee gameten samensmelten tot een zygote met genetisch materiaal van beide ouders.