voortplanting

Voortplanting is het biologische proces waardoor organismen nakomelingen krijgen en zo de soort in stand houden. Het omvat aseksuele en seksuele voortplanting.

Aseksuele voortplanting vindt plaats zonder genetische recombinatie en resulteert meestal in genetisch identieke nakomelingen. Voorbeelden zijn deling bij ééncellige organismen, knopvorming bij sommige dieren, en vegetatieve voortplanting bij planten (stekken, knollen, worteluitlopers). Aseksuele voortplanting leidt vaak tot snelle kolonisatie maar minder genetische variatie.

Seksuele voortplanting vereist de combinatie van genetisch materiaal uit twee ouders. Meiose produceert gameten met de helft van het genetisch materiaal; bevruchting fusiëert twee gameten tot een zygote, waaruit een nakomeling zich ontwikkelt. Doordat organismen genetische variatie door recombinatie verwerven, verbetert de aanpassing aan veranderende omstandigheden. Voortplanting kan intern plaatsvinden (bij veel dieren en bij planten met zaden) of extern (bij veel amfibieën, vissen).

Voortplanting bij planten omvat meestal bloemstoffen, bestuiving, bevruchting, en de ontwikkeling van zaden en vruchten. Planten kunnen ook ongeslacht voortplanten via uitlopers, knollen of wortelstokken. Bij dieren verloopt reproductie via evoluerende adaptaties in voortplantingsorganen en -gedrag, met variaties in tijdperken, paringssystemen en zwangerschapsduur. Bij mensen omvatten conceptie, zwangerschap, geboorte en postnatale ontwikkeling.

Economisch en ecologisch is voortplanting cruciaal voor populatiegroei en soorthandhaving. Reproductieve strategieën variëren per soort, van snelle r-strategieën tot meer conservatieve K-strategieën.