eenwoordsvormen

Eenwoordsvormen zijn vormen van woorden die uit één enkel woord bestaan en daarmee grammaticale informatie uitdrukken zonder dat de vorm uit meerdere woorden is opgebouwd. Ze vormen de klassieke, eenvoudige vormen van een woord zoals die in woordenboeken worden weergegeven of in basisgrammatica worden beschreven.

In de praktijk komen eenwoordsvormen voor bij verschillende woordsoorten. Bij zelfstandige naamwoorden kun je denken aan meervoudsvormen als boeken, verkleinwoorden als boekje of samenstellingen die één woord blijven zoals kind (en kindjes). Bij werkwoorden bestaan vervoegde vormen zoals loopt, liep engelopen die elk één woord zijn. Bijvoeglijke naamwoorden hebben vormen als kleiner en kleinste (vergelijking en overtreffende trap) die eveneens als één woord voorkomen. Voornaamwoorden en bezittelijke voornaamwoorden zoals ik, jij, mijn en jouw leveren ook afzonderlijke eenwoordsvormen op.

Een belangrijk onderscheid is dat eenwoordsvormen vaak tegenover samengestelde vormen staan, waarbij betekenis uit meerdere woorden moet worden opgebouwd. Voorbeelden hiervan zijn uitdrukkingen als aan het lopen (oa. bij perifrastische constructies) of niet-standaard combinaties die als meerdere woorden voorkomen, terwijl de basisvorm zelf één woord is.

In talige praksis zijn eenwoordsvormen van belang voor grammaticale analyse en lexicografie. Woordenboeken presenteren meestal de basislemma’s samen met hun eenwoordsvormen, en taalkundigen bestuderen hoe deze vormen ontstaan door affixering, klankverandering of andere morfologische processen. Het begrip helpt bij spelling, woordvorming en het begrijpen van zinsbouw in het Nederlands.