dwanggedrag

Dwanggedrag is het herhaaldelijk uitvoeren van handelingen (com troch) of mentale rituelen in reactie op aandrang tot obsessions of volgens strikte regels. Het doel is vaak angst te verminderen of gevreesde uitkomsten te voorkomen. Dwanggedrag komt vooral voor bij obsessief-compulsieve stoornis (OCD), maar soortgelijke gedragingen kunnen ook voorkomen bij andere stoornissen zoals angststoornissen, ticstoornissen en sommige neurologische aandoeningen.

Kenmerkend is dat dwanghandelingen tijdrovend zijn, meestal langer dan een uur per dag, en het dagelijkse functioneren kunnen belemmeren. De gedragingen worden vaak als opdringend en onnatuurlijk ervaren; mensen weten dat de compulsies ongefundeerd zijn, maar oefenen toch uit uit angst voor verlies van controle. Compulsies kunnen bestaan uit fysieke handelingen (wassen, controleren, ordenen) of mentale acts (nadenken, herhalen, zinnen tikken). Ze verschillen van gewone gewoontes doordat ze ernstig lijden veroorzaken en moeilijk onder controle te krijgen zijn.

Oorzaken en risicofactoren hangen samen met genetische aanleg, veranderingen in hersenstructuren en neurotransmitters (waaronder serotonine), en omgevingsstress. Een familiale belasting en vroege traumatisering verhogen mogelijk het risico.

Diagnose wordt gesteld door een professional op basis van duur, intensiteit en mate van storing. Behandeling bestaat uit cognitieve gedragstherapie met exposure and response prevention (ERP) en, indien nodig, medicatie zoals SSRI’s. Een combinatie van therapie en medicatie is vaak effectief. Ook psycho-educatie en steun van familie kunnen helpend zijn.

Het verloop varieert; veel mensen ervaren significante verbetering met behandeling, maar sommige hebben langdurige of terugkerende klachten. Vroege herkenning en behandeling verbeteren het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven.