diwaterstoffosfaat

Diwaterstoffosfaat, ook wel dihydrogenfosfaat (H2PO4−), is een anion van de fosfaatgroep dat ontstaat bij de gedeeltelijke neutralisatie van fosforzuur (H3PO4). Het komt veel voor in waterige oplossingen en speelt een belangrijke rol in fosfaatbuffersystemen die voorkomen in biologie en chemie.

Chemisch gezien is diwaterstoffosfaat amphotroof: het kan zowel een proton afstaan als opnemen. Het verliest een proton om HPO4^2− te vormen (pKa2 ≈ 7,20) en kan een proton opnemen om H3PO4 te vormen (pKa1 ≈ 2,15). Door deze eigenschappen fungeert H2PO4− in oplossing als buffer, met de verhoudingen H2PO4−/HPO4^2− die de pH bepalen; het effectieve bufferbereik ligt stevig nabij pH 7 en is onderdeel van het fosfaatbuffersysteem.

In de natuur komt diwaterstoffosfaat voor in opgeloste vorm en in mineralen, en het speelt een cruciale rol in organismen en milieus. Industriële productie gebeurt door neutralisatie van fosforzuur met basen, waardoor zouten zoals natriumdiwaterstoffosfaat NaH2PO4 en kaliumdiwaterstoffosfaat KH2PO4 ontstaan. KH2PO4 is een veelgebruikt zout in voeding, laboratoriumbuffers en processtappen.

Toepassingen omvatten onder meer als voedingsadditief en als buffer- en zuurteregelaars in de voedingsindustrie, in laboratoriumbuffers (voor biochemische en moleculaire toepassingen) en in de landbouw als meststof, vaak in combinatie met andere fosfaatzouten. Overmatig fosfaat in het milieu kan leiden tot eutrofiëring van waterlichamen, wat de waterkwaliteit negatief beïnvloedt; daarom wordt verantwoord gebruik en afvalbeheer van fosfaatzouten aanbevolen.