fosfaatzouten

Fosfaatzouten zijn ionische verbindingen die ontstaan door neutralisatie van fosforzuur (H3PO4) met basen of metaalionen. Ze bestaan uit de fosfaatgroep die kan voorkomen als orthofosfaat (PO4^3-), waterstoffosfaat (HPO4^2-) of diwaterstoffosfaat (H2PO4^-), gebalanceerd door verschillende kationen zoals Na+, K+, Ca2+, Mg2+ of NH4+. Door de variatie in protonatie en samenstelling ontstaan verschillende zoutvormen, zoals natrium-, kalium-, ammonium- en calciumfosfaatzouten.

Veel voorkomende fosfaatzouten zijn Na3PO4, Na2HPO4, NaH2PO4, (NH4)H2PO4, (NH4)2HPO4 en Ca3(PO4)2. Natrium- en ammoniumfosfaatzouten zijn over het algemeen goed oplosbaar in water, terwijl calcium- en andere metalen fosfaatzouten veelal minder oplosbaar zijn. Fosfaatzouten kunnen fungeren als buffers in waterige oplossingen dankzij de drie fosfaatpK-waarden (ongeveer pKa1 2,15; pKa2 7,20; pKa3 12,35), waardoor ze een stabiel pH- gebied kunnen ondersteunen.

Toepassingen en belang: in de landbouw dienen fosfaatzouten als meststoffen (leveren fosfor, een essentieel voedingselement voor planten). In de voedingsindustrie worden fosfaatzouten gebruikt als additieven en textuur- of conserveermiddelen (bijv. natriumdifosfaat, natriumdifosfaat). In de waterbehandeling worden fosfaatzouten toegepast om kalkvorming te remmen en als chelaat- of stabilisatieagenten. Productie vindt doorgaans plaats door neutralisatie van fosforzuur met de gewenste base of door reactie van fosfaationen met specifieke kationen.

Milieukundig aspect: overmatige afvulling van fosfaat kan leiden tot eutrofiëring van wateren; daarom gelden normen voor fosfaatemissies en gebruik van fosfaatzouten in verschillende toepassingen.