defineren

Definiëren is het proces waarbij de betekenis van een woord, term of concept expliciet wordt vastgesteld of geformuleerd. In de taalkunde en de theoretische vakken wordt vaak onderscheid gemaakt tussen het definiendum en het definiens: het definiendum is de term die gedefinieerd wordt, het definiens is de omschrijving die de betekenis vastlegt. In de Nederlandse taal bestaan er varianten in spelling, zoals definiëren en defineren; definiëren is de standaardvorm in hedendaags gebruik, terwijl defineren een minder courant alternatief is. Een goede definitie is bruikbaar als zij de kern van de betekenis communiceert zonder onnodige verwarring.

Definities kunnen verschillende functies hebben. Er bestaan verschillende typen definities: lexicale definities geven de standaardtaalbetekenis weer; stipulative definities dienen om een nieuw of precies bedoelde betekenis vast te leggen; preciserende definities verminderen vaagheden; theoretische definities verbinden een begrip met een theoretisch kader; ostensieve definities wijzen een begrip aan via voorbeelden.

Goede definities voldoen aan criteria zoals helderheid, nauwkeurigheid en afbakening. Zij vermijden circulariteit (niet de term zelf gebruiken in de omschrijving), overbodig jargon, en te brede of te smalle grenzen. Idealiter beschrijven definities noodzakelijke en waar mogelijk voldoende kenmerken; dit is makkelijker in exacte vakgebieden dan bij sociale begrippen, waar definities vaak iteratief en context-afhankelijk zijn. Definities moeten bovendien rekening houden met contra-indicaties en mogelijke misverstanden vermijden.

Toepassingen van definiëren komen voor in onderwijs, lexicografie, terminologieontwikkeling en rechtspraak. In literatuur en informatica spelen precieze definities een cruciale rol bij specificaties, standaarden en algoritmische classificatie. In de wiskunde en logica is een definitie een basisuitdrukking die een concept formeel afbakent en grondslag biedt voor bewijzen.