botbehoud

Botbehoud is de tak van de conservatie-wetenschap die zich bezighoudt met het behoud, de studie en het beheer van botmaterialen in musea, archeologie en paleontologie. Het richt zich op zowel behoud van de fysieke staat van botten als behoud van de informatieve waarde die uit hun morfologie, context en eventuele residues voortkomt. Het doel is om lange termijn bewaarbaarheid te waarborgen en verantwoorde toegang te bieden voor onderzoek.

Botmaterialen omvatten menselijke botten, dierlijke botten, fossiele botten en botartefacten die in diverse contexten voorkomen, van grafcontexten en verzamelingen tot tentoonstellingen. Botbehoud vereist aandacht voor intactie en contextualisering, omdat botten onderhevig zijn aan verslechtering door omgeving, opslag en hantering. Cremated bones en fossiele botten vereisen vaak afwijkende conserveringsbenaderingen vanwege hun specifieke chemische en structurele eigenschappen.

Deterioratie kan door vocht, wisselingen in temperatuur en relatieve luchtvochtigheid, zoutuitwisseling, zuren uit de omgeving, biologische activiteit en mechanische beschadiging worden veroorzaakt. Crematief bot kan fragieler zijn dan rauw bot, terwijl fossiele botten vaak mineralisatieprocessen en hydrolyse ondergaan.

Preventieve conservering richt zich op stabilisatie van klimaatcondities, veilige opslagmaterialen, minimaliseren van hantering en integratie van bestrijding van schimmel en ongedierte. Bij opgravingen en onderzoekscollecties komen ook maatregelen voor zoals bescherming tegen licht, stof en mechanische belasting, en eventueel desalinisatie of neutralisatie van pH-waarden.

Behandeling kan bestaan uit oppervlaktelijke reiniging, consolidatie van losse onderdelen en, indien nodig, stabilisatie met geschikte bindmiddelen, desalinisatie en, waar mogelijk, reconstructie. Behandelingswerk gebeurt met aandacht voor reversibiliteit en uitgebreide documentatie van alle stappen.

Documentatie speelt een centrale rol: conditie, context, provenance, analyse en alle conserveringsstappen worden nauwkeurig vastgelegd. Ethiek, met bijzondere aandacht voor menselijke resten, omvat respect voor overledenen, overleg met betrokken gemeenschappen en naleving van wetten en repatriatie-overwegingen. Botbehoud levert zo een basis voor onderzoek naar menselijk gedrag, gezondheid en evolutie, naast de praktische bewaring van erfgoed.