basisvrijheden

Basisvrijheden is een term uit het EU-recht die verwijst naar de vier fundamentele vrijheden van de interne markt: vrij verkeer van goederen, van personen, van diensten en van kapitaal. Ze vormen de kern van het Europese economisch verband en beogen de grenshindernissen tussen lidstaten te verminderen om handel, mobiliteit en economische samenwerking te vergemakkelijken. De belangrijkste juridische basis ligt in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), ondersteund door wetgeving en rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie.

Vrij verkeer van goederen houdt in dat producten binnen de EU vrij kunnen worden verhandeld zonder interne grenscontroles, met vereenvoudigde regelgeving en zonder invoertarieven tussen lidstaten, onder toezicht van gemeenschappelijke regels voor productveiligheid en milieu. Vrij verkeer van personen omvat het recht van EU-burgers en hun familie om te wonen, werken en studeren in een andere lidstaat, met bepaalde beperkingen ter waarborging van openbare orde en nationale veiligheid. Vrij verkeer van diensten maakt het mogelijk dat dienstverleners en dienstvragers grensoverschrijdende dienstverlening verrichten en ontvangen. Vrij verkeer van kapitaal beoogt vrije beweging van investeringen en financiële transacties, met waarborgen tegen discriminerende belemmeringen.

Deze vrijheden zijn niet absoluut en kunnen beperkt worden voor legitieme doelen zoals openbare orde, volksgezondheid en milieubescherming, mits de beperkingen proportioneel en non-discriminatoire zijn. Ze gelden voor EU-lidstaten en, via verdragsbindende regelingen, voor geassocieerde staten en de Europese Economische Ruimte. In Nederland beïnvloeden de basisvrijheden het nationaal beleid op gebieden als concurrentie, consumentenbescherming en arbeidsmobiliteit.