Zelfvergrendeling

Zelfvergrendeling is een mechanische eigenschap waarbij een verbinding of onderdeel zodanig is ontworpen of verwerkt dat beweging of losraken wordt tegengegaan zonder voortdurende externe activering. Dit gedrag ontstaat doorgaans door een combinatie van wrijving, vormgeving en materiaaleigenschappen die onder belasting de vergrendeling verbeteren of vasthouden.

Er bestaan verschillende vormen van zelfvergrendeling. Frictie gebaseerde zelfvergrendeling maakt gebruik van wrijving tussen onderdelen, bijvoorbeeld door frictie-vergrendelende elementen zoals een prevalling-torque-nut of een nylondrukring (Nyloc) die losraken bij trillingen beperken. Geometrische zelfvergrendeling berust op de vormgeving van koppelingen die onder belasting klemmen, zoals klemontwerpen of schroefdraad met zelfvergrendelende eigenschappen. Chemische zelfvergrendeling omvat afdichtings- of lijmstoffen die na uitharding de verbinding vastzetten en losraken tegen gaan. In bredere zin kunnen vergrendelingsmechanismen ook in deuren, veiligheidslsloten en machine-onderdelen voorkomen die automatisch vergrendelen onder specifieke toestanden.

Toepassingen van zelfvergrendeling bevinden zich in industrieën waar trillingen of dynamische belastingen voorkomen, zoals de auto- en luchtvaartindustrie, machinebouw en beveiligingssystemen. Ook in klimsport en industriële apparatuur wordt met zelfvergrendeling gewerkt, vanwege de verhoogde betrouwbaarheid onder beweging. Ontwerpen moeten rekening houden met demontage en servicebezoeken, en met de interactie met smering en corrosie.

Voordelen zijn verhoogde betrouwbaarheid, onderhoudsreductie en minder kans op losraken. Nadelen omvatten complexiteit bij inspectie en demontage, mogelijk verhoogde slijtage, en afhankelijkheid van materiaalkeuze en temperatuur. Het is essentieel om toepassingsbehoefte en onderhoudsintervallen duidelijk af te stemmen.