Voorbeeldig

Voorbeeldig is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands dat aanduidt dat iets of iemand dient als voorbeeld of standaard vanwege uitmuntendheid of betrouwbaarheid. Het beschrijft eigenschappen, gedrag of prestaties die navolging verdienen, zoals voorbeeldig gedrag op school of een voorbeeldig besluit in een organisatie. Het woord heeft een positieve connotatie en wordt in zowel dagelijkse taal als formele context gebruikt.

Etymologie en netwerk van betekenis: Voorbeeldig is afgeleid van het zelfstandig naamwoord voorbeeld met het achtervoegsel -ig, dat de kwaliteit of eigenschap aangeeft. Het betekent dus ongeveer 'dat wat een voorbeeld vormt' of 'van een voorbeeld zijnde'. Het is al lange tijd in gebruik in het moderne Nederlands en de betekenis is consistent gebleven.

Gebruik en nuance: Voorbeeldig kan zowel op personen als op dingen slaan. Het is neutraal tot positief van aard; intensiteit kan worden versterkt met bijwoorden als zeer of buitengewoon. Synoniemen zijn onder meer voortreffelijk en uitstekend; in sommige contexten kan men ook spreken van modelgedrag of modelachtig, afhankelijk van de nuance. Een antoniem is gebrekkig of slecht.

Voorbeeldzinnen: De leerling gedraagt zich voorbeeldig en levert consequent goed werk. Het team toonde voorbeeldig samenwerkingsvermogen tijdens de projectuitvoering. Het bestuur nam een voorbeeldig besluit op het gebied van duurzaamheid en transparantie.