Overheidsinmenging

Overheidsinmenging is het ingrijpen van de overheid in economische, sociale en publieke aangelegenheden met als doel het algemeen belang te bevorderen of marktfalen te corrigeren. Het gebeurt via regelgeving, belastingbeleid, subsidies, publieke uitgaven en direct bestuur. Inmenging kan expliciet zijn (bijvoorbeeld prijsbeheersing of markttoezicht) of impliciet via normen, standaarden en publieke dienstverlening.

Motieven: marktfalen zoals externe effecten en informatieasymmetrie, publieke goederen, inkomens- en herverdeling, economische stabilisatie en nationaal belang. In een democratische rechtsstaat wordt inmenging doorgaans afgewogen tegen individuele vrijheden en economische efficiëntie, met wettelijke grenzen en democratische verantwoording.

Instrumenten: regelgeving en toezicht, belasting- en subsidiebeleid, publieke voorzieningen (onderwijs, zorg, infrastructuur), publiek-private samenwerking en staatsbedrijven. Ook monetair en fiscaal beleid vallen vaak onder bredere vormen van overheidsinterventie, al zijn die niet altijd direct ingrijpende marktmaatregelen.

Effecten: responsief ingrijpen kan efficiëntie vergroten, marktfouten verminderen en sociale zekerheid verbeteren. Nadelen zijn onder meer bureaucratische traagheid, verkeerde prikkels, politieke beïnvloeding en marktverstoring door overregulering. Transparantie, evaluatie en proportionaliteit zijn cruciaal.

Voorbeelden: milieuregulering om schade te beperken; consumentenbescherming; arbeids- en woningmarktregels; zorgfinanciering en -toegang; subsidies voor innovatie en verduurzaming; agrarische steun. Juridische grenzen komen uit de grondwet en internationaal recht, waaronder EU-regels voor staatssteun en de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit.