Modalverber

Modalverber, ook wel modale werkwoorden genoemd, vormen in het Nederlands een kleine groep hulpwerkwoorden die modality uitdrukken. Ze geven onder meer mogelijkheid, toestemming, verplichting, wens of intentie aan. Samen met een hoofdwerkwoord bepalen ze de betekenis van de handeling zonder het hoofdwerkwoord zelf te laten veranderen.

De belangrijkste modale werkwoorden zijn kunnen, willen, moeten, mogen en zullen. Kunnen duidt op vermogen of mogelijkheid: Ik kan zwemmen. Mogen geeft toestemming of toelating: Je mag hier niet roken. Moeten drukt verplichting of noodzaak uit: We moeten vertrekken. Willen geeft verlangen of wil: Ik wil naar huis gaan. Zullen wordt vaak gebruikt voor toekomstverwachtingen of voorstellen: Ze zullen morgen komen. In sommige teksten kan zullen ook een voorstel- of suggestief gevoel geven, bijvoorbeeld: Zullen we luisteren?

Syntactisch nemen modale werkwoorden een hoofdwerkwoord in de infinitiefpositie op de meest voorkomende positie: het modalwerkwoord staat vóór het hoofdwerkwoord en beide vormen samen vormen de predicaat van de zin. In de tegenwoordige tijd vervoegen modale werkwoorden zich volgens persoon: ik kan, jij kunt, hij kan, wij kunnen, jullie kunnen, zij kunnen. Verleden tijd gaat vaak met kon of konden. Bij de voltooide tijd wordt gebruikgemaakt van een hulpwerkwoord, meestal hebben, gevolgd door de voltooide vorm van het modale werkwoord en het hoofdwerkwoord in infinitief: bijvoorbeeld Ik heb kunnen zwemmen; We hebben moeten vertrekken.

Negatie gebeurt met niet: Ik kan het niet doen. Modale werkwoorden verschillen onderling in frequentie en nuance, maar delen de kernfunctie: ze geven de modaliteit aan die de hoofdhandeling ondersteunt.