Kleurmiddel

Kleurmiddel is een stof die aan materialen wordt toegevoegd om kleur te geven of te verbeteren. Het omvat kleurstoffen en pigmenten die in uiteenlopende sectoren worden gebruikt, zoals voeding, dranken, cosmetica, geneesmiddelen, textiel en kunststoffen. In het Nederlands worden kleurmiddel en kleurstof soms door elkaar gebruikt; kleurmiddel is een bredere term die ook niet-oplosbare pigmenten omvat.

Kleurmiddelen kunnen natuurlijk of synthetisch zijn. Natuurlijke kleurmiddelen komen van planten, dieren of micro-organismen en omvatten onder meer bietensap, karamelkleur en carmine. Natuuridentieke kleurstoffen zijn chemische verbindingen die dezelfde structuur hebben als in de natuur. Synthetische kleurmiddelen zijn kunstmatig vervaardigd (bijvoorbeeld tartrazine, Allura Red, Brilliant Blue). Ook worden pigmenten gebruikt in sectoren zoals textiel en kunststof, die vaak onoplosbaar zijn en een vaste kleur geven.

Toepassingen vindt men vooral in voeding en dranken, cosmetica, medicijnen, en industriële producten zoals textiel en plastic. Veiligheids- en labelingregels bepalen het gebruik: in de EU krijgen vele kleurmiddelen een E-nummer en mogen ze alleen onder bepaalde voorwaarden worden gebruikt. In voeding worden ze meestal expliciet vermeld; in cosmetica gelden aparte vereisten voor veilig gebruik.

Regelgeving en toezicht: EFSA beoordeelt de veiligheid van voedselkleurstoffen en bepaalt toelatingen en maximumconcentraties; de Europese wetgeving houdt rekening met consumentenbescherming en milieuaspecten. Sommige kleurmiddelen zijn beperkt of verboden in bepaalde producten of markten. Milieueffecten bij productie en afbraak krijgen steeds meer aandacht.

Hoewel natuurlijke kleurstoffen vaak als milieuvriendelijker worden gezien, kunnen ze minder stabiel of duurder zijn. Allergische reacties of overgevoeligheid kunnen voorkomen bij sommige synthetische kleurmiddelen. Consumenten kunnen kiezen voor transparante etikettering en, waar mogelijk, materialen met natuurlijkere kleurstoffen.