Impulsiviteit

Impulsiviteit is de neiging om impulsen of verlangens snel en zonder voldoende vooronderzoek of overweging van de consequenties te volgen. Het is een eigenschap van de uitvoerende functies en kan in verschillende mate aanwezig zijn bij mensen.

Kenmerken zijn onder meer snel handelen uit emotionele opwinding, gebrek aan planning en moeite met het uitstellen van verlangens, risicogedrag en ondoordachte beslissingen. Impulsief gedrag kan zich in tal van contexten uiten, zoals verbale of fysieke uitbarstingen, snelle geld- of gokbeslissingen, of risicovol rijgedrag.

Ontwikkeling en meting: impulsiviteit is deels aangeboren maar kan toenemen tijdens de jeugd en afnemen met volwassenwording. Het wordt onderzocht met vragenlijsten zoals de Barratt Impulsiveness Scale (BIS) en de UPPS-P-schaal, en met gedragsopdrachten zoals de Go/No-Go-taak of Stop-Signal-taak die impulscontrole meten.

Neurobiologisch is impulsiviteit gekoppeld aan de werking van de prefrontale cortex en limbische systemen zoals de amygdala, en aan dopamineregio's in beloningsnetwerken. Impulsiviteit komt bovendien voor bij meerdere aandoeningen, waaronder ADHD, bipolaire stoornis, verslavingsstoornissen, borderline persoonlijkheidsstoornis en pathologisch gokken. Het kan een kernkenmerk zijn of optreden als symptoom van comorbide stoornissen.

Behandeling en benadering: behandelingen richten zich op gedrags- en cognitieve vaardigheden om impulscontrole te verbeteren, bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie of dialectische gedragstherapie, mindfulness en copingstrategieën. Medicatie kan een rol spelen afhankelijk van de onderliggende aandoening, zoals stimulatie bij ADHD of stemmingsstabilisatoren bij bipolaire stoornis. Goede slaap, stressreductie en structuur kunnen ook helpen.