Hibernatie

Hibernatie is een langdurige toestand van verminderde stofwisseling bij bepaalde zoogdieren, meestal tijdens de winter. In deze toestand daalt de lichaamstemperatuur, de hartslag en de ademhaling fors, en brengen de dieren weken tot maanden door in een beschutte grot, hol of nest. Doel is energiebesparing zodat overleven bij kou en beperkt voedsel mogelijk is.

Voorbereiding vindt in de herfst plaats: dieren slaan vetreserves op en ontwikkelen aanpassingen om de warmte vast te houden. Bij veel soorten wordt hierbij gebruikgemaakt van bruine vetcellen die warmte kunnen produceren bij het ontwaken.

Tijdens hibernatie blijven de lichaamsfuncties op een minimum: de stofwisseling is sterk verlaagd en de dieren tonen weinig tot geen beweging. Ze kunnen af en toe korte perioden van ontwaken hebben, maar keren daarna terug naar de diepe toestand.

Diergroepen: hibernatie komt vooral voor bij kleine zoogdieren zoals marmotten, eekhoorns, hazel dormouse en vleermuizen. Grotere zoogdieren, zoals de bruine beer, vertonen een vorm van torpor die minder diep is en waarbij ontwaken mogelijk is; hierdoor wordt het begrip hibernatie bij beren soms gereduceerd tot torpor.

Verschil met slaap: bij hibernatie daalt temperatuur en stofwisseling veel sterker en langer dan bij gewone slaap; het dier blijft buiten bewustzijn buitengewoon lang uit. Invloed van klimaat: veranderingen in temperatuur en beschikbaarheid van voedsel kunnen de duur en timing van hibernatie beïnvloeden. Bij mensen is een natuurlijke hibernatie onbekend; onderzoekers bestuderen kunstmatige vormen voor medische doeleinden.