Hersenreorganisatie

Hersenreorganisatie is het proces waarbij de hersenen structurele en functionele netwerken opnieuw inrichten als reactie op ontwikkeling, leren, letsel of sensorische afwezigheid. Het begrip valt onder neuroplasticiteit: veranderingen in synapsen, herverdeling van functionele representaties in de hersenschors en aanpassing van verbindingen tussen netwerkknopen.

Mechanismen omvatten onder meer het unmaskeren van bestaande maar zwak gebruikte verbindingen, sprouting van nieuwe synapsen en verschuivingen in neuromodulatie. Dergelijke veranderingen kunnen optreden in sensorische, motorische en hogere associatieve systemen en variëren in tempo afhankelijk van leeftijd, ervaring en rehabilitatie.

Voorbeelden uit onderzoek en klinische praktijk tonen aan hoe reorganisatie functioneel kan zijn. Na een beroerte kunnen functies die verloren zijn gegaan, worden overgenomen door nabije of andere hersengebieden. Bij amputatie kan de representatie van het ontbrekende lidmaat worden ingenomen door aangrenzende gebieden, wat vaak gepaard gaat met fantoomgevoelens. Bij blindheid kan de occipitale schors meer betrokken raken bij auditieve en tactiele specialisaties (cross-modale plasticiteit). Ook bij cochleaire implantaten wordt de hersenactiviteit aangepast om gehoorlichten beter te verwerken.

De klinische relevantie ligt in rehabilitatie en technologische toepassingen. Behandelingsstrategieën zoals oefentherapie, constraint-induced movement therapy, mirror therapy en hersen-computerinterfaces trachten gewenste hersenfuncties te behouden of te herstellen door gerichte plasticiteit te stimuleren. Belangrijk is dat reorganisatie niet altijd gunstig uitpakt; maladaptieve plasticiteit kan bijdragen aan chronische pijn of fantoomledematenpijn.