Gedragverandering

Gedragverandering is het proces waarbij individuen of groepen hun gedrag gericht aanpassen om gewenste uitkomsten te bereiken. Het kan plaatsvinden op persoonlijk niveau, binnen gezinnen en gemeenschappen, en strekt zich uit over domeinen zoals gezondheid, veiligheid en milieu. Doelen zijn onder meer betere gezondheid, minder risicogedrag en duurzamer gedrag. Gedragverandering ontstaat meestal door een combinatie van persoonlijke motivatie, sociale invloeden en omgevingsfactoren.

De theoretische kaders bieden verklaringsmodellen voor hoe verandering tot stand komt. Voorbeelden zijn het Transtheoretisch model (stadiamodel), de Theorie van Gepland Gedrag, de Sociaal-Cognitieve Theorie en het COM-B-model (Capability, Opportunity, Motivation - Behavior). Deze modellen benadrukken factoren zoals kennis en vaardigheden, zelfeffectiviteit, sociale normen en de aanwezigheid van ondersteunende omgevingskansen.

Interventies richten zich op het versterken van capaciteiten, mogelijkheden en motivatie en maken gebruik van technieken zoals motiverende gespreksvoering, cognitieve gedragstechnieken, implementatie-intenties, nudges en feedback. Practische toepassingen variëren van individuele begeleiding en zelfmonitoring tot groepsprogramma's en beleidsmatige aanpassingen in organisaties en gemeenschappen.

Meting van verandering gebeurt met zelfrapportage en vragenlijsten, aangevuld met objectieve gegevens en follow-up. Effectiviteit wordt beoordeeld op veranderingen in gedrag en, vaak, op relevante uitkomsten. Uitdagingen zijn onder meer terugval, culturele en contextuele verschillen, de duurzaamheid van effecten en ethische overwegingen rond autonomie en privacy.