Ca2Signalen

Ca2+-signalen verwijzen naar cellulaire signaalroutes die calciumionen (Ca2+) gebruiken als tweede boodschappers. Calcium speelt een cruciale rol in veel weefsels en reguleert processen zoals spiercontractie, neurotransmissie, secretie en genexpressie. Het signaal ontstaat door tijdelijke veranderingen in de cytosolische Ca2+-concentratie ten opzichte van het basale niveau.

Ca2+-influx vindt plaats via voltage-gated calcium-kanalen, receptor-geleide kanalen of store-operated entry. Uitwisseling met het endoplasmatisch reticulum gebeurt via IP3-receptoren en ryanodine-receptoren; mitochondriën spelen ook een rol bij Ca2+-buffering en afvoer. Het terugkeren naar basale Ca2+-niveaus gebeurt via SERCA-pompen in het ER, PMCA-pompen en NCX-exchangers op het plasmamembraan.

Ca2+-signalen vertonen ruimtelijke en temporele variatie: korte pieken, golven en oscillaties. De informatie in een signaal wordt vaak gecodeerd in frequentie, amplitude en duur, en kan lokaal voorkomen in microdomeinen nabij ER of mitochondriën, waardoor specifieke uitkomsten mogelijk zijn.

Ca2+-binding-eiwitten fungeren als regeleenheden; calmoduline is een belangrijke adaptor die Ca2+-effecten vertaalt naar activering van enzymen en transcriptiefactoren zoals NFAT. Andere betrokken eiwitten zijn troponine C, synaptotagmin en CaMKII. Signalen leiden vaak tot activatie van kinases en fosfatasen die enzymactiviteit, cytoskelet en genexpressie moduleren.

Signalen zijn fundamenteel voor onder andere spiercontractie, neurotransmissie en hormoonsecretie, en spelen ook een rol bij fertilisatie en ontwikkeling. Meetmethoden omvatten calciumindicatoren zoals fura-2 en fluo-4, en genetisch gecodeerde indicatoren zoals GCaMP.

Dysregulatie van Ca2+-signalen kan bijdragen aan neurodegeneratieve ziekten, cardiomyopathieën en bepaalde vormen van kanker; onderzoek richt zich op modulatie van Ca2+-kanalen en calciumafhankelijke routes als mogelijke therapeutische benaderingen.