Adrenaleklierenaandoeningen

Adrenaleklierenaandoeningen zijn aandoeningen van de bijnieren, twee kleine klieren boven de nieren. De bijnieren bestaan uit een buitenste cortex en een inwendige medulla. Ze produceren hormonen zoals cortisol, aldosteron en adrenaline, die onder andere de stofwisseling, bloeddruk en de reactie op stress regelen. Aandoeningen kunnen de werking van de bijnieren verstoren en leiden tot een over- of onderproductie van deze hormonen.

De belangrijkste groepen aandoeningen zijn die van de bijnierenschors (cortex) en van de bijniermerg. Bij de cortex komen onder meer voor: hypercortisolisme (Cushing’s syndroom) door overproductie van cortisol; Addison’s ziekte (adrenale insufficiëntie), waarbij onvoldoende cortisol en vaak aldosteron worden geproduceerd; primair hyperaldosteronisme (Conn’s syndroom), door overmatige aldosteronproductie; en congenitale bijnierhyperplasie, een erfelijke afwijking die de hormoonproductie beïnvloedt. Bij het bijniermerg komt meestal een pheochromocytoom voor, een tumor die catecholamines (zoals adrenaline) in overvloed aanmaakt.

Symptomen variëren per aandoening. Cushing’s syndroom kan gewichtstoename, dunne huid, hoge bloeddruk en spierzwakte veroorzaken. Addison’s ziekte geeft vermoeidheid, spierzwakte, misselijkheid, buikpijn en vaak hyperpigmentatie; bij hyperaldosteronisme kunnen hoge bloeddruk en elektrolytenstoornissen optreden. Congenitale bijnierhyperplasie kan vroege of ongewone pubertitsveranderingen veroorzaken. Pheochromocytomen geven koortsachtige klachten zoals hoofdpijn, hartkloppingen en episodische bloeddrukpieken.

Diagnose berust op klinische evaluatie, bloed- en urineonderzoek (cortisol, ACTH, elektrolyten, renine/aldosteron) en beeldvorming (CT/MRI). Specifieke tests zoals plasma vrije metanefrines worden gebruikt voor pheochromocytoom. Behandeling is afhankelijk van de aandoening: hormonale vervanging bij Addison’s ziekte, chirurgische verwijdering van tumoren, en gerichte medicatie voor endocriene verstoringen; acute adrenale crisis vereist snelle fluidotherapie en hydrocortison. Levenslange follow-up is vaak nodig bij bepaalde aandoeningen.