zwaargebruik

Zwaargebruik is een term uit de Nederlandse gezondheidszorg die verwijst naar een patroon van gebruik van een psychoactieve stof dat risicovol of problematisch is, en waarbij frequente, hoge dosis- of binge-gedrag optreedt. Het ligt op een spectrum dat kan variëren van regelmatig hoog risico gebruik tot meer gecompliceerde afhankelijkheidsproblemen, en is niet hetzelfde als experimenteel of incidenteel gebruik maar ook niet per definitie gelijk aan verslaving. Zwaargebruik kan betrekking hebben op alcohol, illegale drugs, en misbruik van voorgeschreven medicatie.

Het begrip wordt toegepast in verschillende contexten. Bij alcoholglas kan zwaargebruik verwijzen naar regelmatig consumption aan of boven door de volksgezondheid aangewezen grenzen, vaak gepaard met verstoord dagelijks functioneren. Bij illegale drugs of misbruik van voorgeschreven geneesmiddelen gaat het om frequent gebruik dat gezondheidsrisico’s verhoogt, tolerantie en ontwenningsverschijnselen kan veroorzaken, en sociale of juridische problemen kan versterken.

Gevolgen van zwaargebruik zijn onder meer acute gezondheidsrisico’s zoals intoxicatie en ongevallen, en lange termijn risico’s zoals lever- en hart-ziekten, mentale gezondheidsproblemen en afhankelijkheid. Sociale gevolgen kunnen onder meer mislukte relaties, werkproblemen en financiële druk omvatten. Het vaststellen van zwaargebruik gebeurt meestal via screening en korte interventies in de huisartspraktijk of centra voor verslavingszorg.

Behandeling richt zich op het verminderen van schade, motivatietechnieken en, waar nodig, doorverwijzing naar specialistische zorg. Bewezen benaderingen omvatten psychologische en gedragstherapeutische interventies, eventueel ondersteund door medicamenteuze behandelingen voor specifieke stoffen. Ook publieke gezondheidsbeleid en preventie spelen een belangrijke rol in het voorkomen en beheersen van zwaargebruik.