zuurbasebalans

Zuurbalans, of zuur-basebalans, is het fysiologische proces dat de pH van lichaamssappen, met name het bloed, binnen nauwe grenzen houdt. Een gezonde bloed-pH ligt doorgaans tussen ongeveer 7.35 en 7.45. Kleine verschuivingen kunnen cellulaire functies en enzymactiviteit verstoren. Het evenwicht ontstaat uit interacties tussen chemische buffers, ademhaling en nierfunctie, die elk op verschillende tijdschalen werken.

Buffers chemische systemen reageren vrijwel onmiddellijk. De belangrijkste zijn bicarbonaat (HCO3-), fosfaat en eiwitbuffers zoals albumine en hemoglobine. De longen sturen de hoeveelheid CO2, een zwak zuur, door ademhaling aan te passen. De nieren regelen de uitscheiding van waterstofionen en de terugwinning of uitscheiding van bicarbonaat, met een aanpassing die dagen kan duren. Samen maken zij mogelijk dat pH-schommelingen snel en langdurig worden gecorrigeerd.

Zuur-basestoornissen worden onderscheiden als metabool of respiratoir en als acidose of alkalose. Metabole acidose heeft een lage HCO3-; metabole alkalose een hoge HCO3-. Respiratoire acidose heeft een hoge PCO2; respiratoire alkalose een lage PCO2. Compensatiemechanismen proberen de afwijking te neutraliseren: metabole acidose wordt vaak gecompenseerd door respiratoire hyperventilatie (CO2-verlies); respiratoire acidose door renale reabsorptie van HCO3- (en excretie van H+). Omgekeerd leidt metabole alkalose tot vermindering van ademhaling; respiratoire alkalose tot uitscheiding van HCO3- via de nieren. Compensatie kan variëren in snelheid en volledigheid.

Bij de kliniek wordt zuur-basebalans beoordeeld met ademhalings- en metabole parameters via arterieel bloedgas (ABG): pH, PCO2, HCO3-, en vaak aniongap. Diagnostiek en behandeling richten zich op het identificeren van de onderliggende oorzaak en het corrigeren van de pH-stand.