zuurbalans

Zuurbalans, ook wel zuur-basebalans genoemd, verwijst naar het proces waardoor het lichaam de zuurtegraad van bloed en weefsels regelt om de pH binnen nauwe grenzen te houden. De arteriële pH ligt normaal tussen 7,35 en 7,45.

Drie hoofdmechanismen houden de balans in stand: buffering, respiratoire regulatie en renale regulatie. Buffers reageren vrijwel onmiddellijk op veranderingen in zuurtegraad, bijvoorbeeld het bicarbonaat-kooldioxide-systeem en buffers als hemoglobine, eiwitten en fosfaten.

Ademhaling reguleert PaCO2 door ventilatie aan te passen. Snelle toename van de ademhaling verlaagt CO2 en verlaagt daarmee de zuurgraad; verlaging van de ademhaling verhoogt CO2 en kan pH laten dalen.

De nieren regelen op lange termijn de zuurbalans door uitscheiding van waterstofionen en ammonium en door reabsorptie en productie van bicarbonaat (HCO3-). Dit proces duurt uren tot dagen en kan leiden tot een netto toename of afname van HCO3-.

Storingen worden acidose of alkalose genoemd, onderverdeeld in respiratoire en metabole oorzaken. Voorbeelden: respiratoire acidosis door hypoventilatie; metabole acidose bij diarree of sepsis; metabole alkalose door overmatig braken; respiratoire alkalose door hyperventilatie. Compensatie vindt plaats: metabole stoornissen via ademhalingsaanpassingen, ademhalingsstoornissen via nieraanpassingen.

Diagnostiek gebeurt meestal met arteriële bloedgasanalyse (ABG): pH, PaCO2, HCO3-, base excess, vaak met lactaat, elektrolyten en soms het aniongap. Interpretatie volgt een stapsgewijze aanpak om de primaire afwijking en compensatie vast te stellen.

Zuurbalans is essentieel voor optimale enzymatische werking en celfunctie; ernstige stoornissen komen vaak voor bij ernstige aandoeningen.