zelfkennis

Zelfkennis is het inzicht in iemands eigen kenmerken, eigenschappen, waarden, drijfveren en emoties. Het omvat wat iemand denkt te kunnen en wat iemand in de praktijk laat zien, en hoe iemand zichzelf ziet in relatie tot anderen. Het begrip is terug te voeren op zowel de filosofie als de psychologie en wordt in de westerse traditie vaak verbonden met het idee van zelfbewustzijn en met het bekende motto ken uzelf.

Belangrijke onderdelen van zelfkennis zijn onder meer het zelfbeeld (hoe men zichzelf ziet), identiteit (wie men is), waarden en overtuigingen, en het vermogen emoties te herkennen en te verklaren. Ook inzicht in sterktes en zwaktes, patronen in gedrag en motivationele drijfveren speelt een centrale rol. Een nauwkeurig beeld van deze aspecten kan helpen bij persoonlijk welzijn, betere besluitvorming en effectiever handelen in relaties en op het werk.

Ontwikkeling van zelfkennis gebeurt via meerdere wegen: reflectie en introspectie, het bijhouden van een dagboek, feedback van anderen (bijvoorbeeld 360 graden feedback), psychotherapie of coaching, en begeleiding in mindfulness- of andere vormen van zelfonderzoek. Ook het analyseren van persoonlijke ervaringen en het verhalen vertellen over het eigen leven kan bijdragen aan een robuuster zelfinzicht. In de praktijk wordt zelfkennis vaak gecombineerd met externe feedback om bias en blind spots te verminderen.

Kritiek en grenzen bestaan eruit dat zelfkennis subjectief kan zijn en vatbaar voor vooringenomenheid. Culturele normen en sociale context beïnvloeden wat iemand als kenmerkend ziet. Zelfkennis is daarom doorgaans een continu proces en geen eindpunt, en hangt samen met andere constructen zoals zelfbewustzijn, zelfwaardering en zelfeffectiviteit.