vochtregulatie

Vochtregulatie, ook wel vochtbalans of osmoregulatie genoemd, is het proces waarbij het lichaam de hoeveelheid vocht in het lichaam en de osmotische samenstelling daarvan reguleert. Het doel is een stabiel extracellulair vloeistofvolume en een constante osmolaliteit.

Inname en verlies van vocht bepalen de balans: vocht komt voornamelijk binnen via drinken en voeding, terwijl verlies plaatsvindt via urine, zweet, ademhaling en ontlasting. Het lichaam streeft naar een evenwicht tussen inname en verlies, zodat de cellen en vitale functies optimaal functioneren.

Centrale regulatie gebeurt vooral via de hypothalamus, die de plasma-osmolaliteit meet en via baroreceptoren volumeveranderingen signaleert. Bij afwijkingen kan dorst worden opgewekt en wordt antidiuretisch hormoon (ADH) afgegeven door de neurohypofyse. ADH verhoogt de waterreabsorptie in de nieren, waardoor de urine geconcentreerder wordt en vochtretentie toeneemt.

Naast ADH spelen ook het renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS) en natriuretische peptiden een belangrijke rol. RAAS stimuleert natrium- en daardoor ook waterretentie via aldosteron; natriuretische peptiden (ANP/BNP) bevorderen bij volumetoename natriurese en vochtafvoer. Deze systemen zorgen samen voor de balans tussen natrium, water en bloeddruk.

Nierfunctie is centraal in vochtregulatie: de nieren filtreren, reabsorberen en secreteren vloeistoffen zodat urinevolume en elektrolytenconcentratie aangepast worden aan de behoefte van het lichaam.

Disbalans in vochtregulatie kan leiden tot uitdroging of hypernatriëmie, hyponatriëmie, oedeem en vochtretentie bij aandoeningen zoals hartfalen of levercirrose. Ook aandoeningen zoals diabetes insipidus (tekort aan ADH) of SIADH (overmatig ADH) verstoren de balans. Medicijnen zoals diuretica of het beheer van ADH-activiteit kunnen invloed hebben op de vochtregulatie.