vergelijkingscriteria

Vergelijkingscriteria zijn de kenmerken, factoren of normen waarmee opties, alternatieven of objecten worden beoordeeld en met elkaar vergeleken. Ze vormen de basis van besluitvorming, evaluatie en selectie in verschillende velden, zoals inkoop, onderzoek en concurrentieanalyse.

Criteria kunnen objectief of subjectief zijn. Objectieve criteria zijn meetbaar en vergelijkbaar (bijv. prijs, capaciteit, levertijd, energieverbruik). Subjectieve criteria berusten op meningen of percepties (bijv. gebruiksgemak, merkvertrouwen). Criteria kunnen kwalitatief van aard zijn (kwaliteit, duurzaamheid) of kwantitatief (numerieke waarden). Om systematiek te waarborgen, worden criteria vaak gedefinieerd met duidelijke meeteenheden en grenswaarden.

Een goede set criteria voldoet aan kenmerken zoals relevantie (zorgt voor onderscheid tussen opties), volledigheid (de belangrijkste aspecten worden afgedekt), ondubbelzinnigheid (geen ambiguïteit in wat wordt gemeten), onafhankelijkheid (criteria beïnvloeden elkaar minimaal) en controleerbaarheid (toetsbaar met gegevens). Het proces omvat meestal: doel en context vaststellen; criteria definiëren; criteria selecteren en eventueel wegen; verzameling van data; normalisatie en aggregatie; besluitvorming.

In de praktijk worden criteria vaak gewogen om trade-offs te reflecteren. In multi-criteria decision analysis (MCDA) worden scores toegekend en samengevat. Voorbeelden: aankoopbeslissingen (prijs, kwaliteit, garantie), leveranciersselectie (levertijd, betrouwbaarheid, kosten), onderzoek (betrouwbaarheid, validiteit).

Uitdagingen zijn onder meer subjectieve bias bij weging, conflicterende criteria en onzekerheid over toekomstige prestaties. Transparantie en gevoeligheidsanalyse helpen bij verantwoording en robuustheid van het oordeel. Zie ook verwante methoden zoals MCDA en beoordelingskaders.