toetsbaar

Toetsbaar is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat iets kan worden getest, verifieerd of gemeten aan de hand van waarnemingen of gegevens. Het woord wordt in wetenschappelijke, beleidsmatige en organisatorische contexten gebruikt om aan te geven dat een bewering, doelstelling of vereiste met bewijs kan worden bevestigd of weerlegd.

In de wetenschap en bij onderzoek vereist toetsbaarheid dat een bewering of hypothese operationeel is gedefinieerd en meetbare indicatoren heeft. Een toetsbare hypothese kan worden onderzocht met waarneming of experiment, en de uitkomsten kunnen bevestigen of ontkennen wat er is gesteld. In veel filosofische tradities vormt falsifieerbaarheid hierbij een leidend criterium: als er geen experimentele of observationele manier is om de bewering te weerleggen, is zij doorgaans niet toetsbaar.

Ook in beleid en projectmanagement is toetsbaarheid belangrijk. Doelstellingen moeten meetbaar zijn en voorzien in duidelijke indicatoren, termen en evaluatiemomenten zodat de uitkomsten objectief kunnen worden beoordeeld.

Bij softwareontwikkeling en kwaliteitszorg betekent toetsbaar dat vereisten concreet, eenduidig en testbaar zijn, met duidelijke acceptatiecriteria en reproduceerbare tests.

Voorbeelden: “Het beleid leidt tot een stijging van werkgelegenheid met 5% binnen twee jaar” of “De systeemefficiëntie stijgt met 15% bij volledige werking.” Deze uitspraken kunnen worden gemeten of getest op basis van beschikbare data.

Beperkingen bestaan wanneer eigenschappen relatief zijn of subjectieve beoordelingen vereisen; in dergelijke gevallen kunnen kwalitatieve methoden, triangulatie of flexibiliteit nodig zijn om toetsbaarheid te verbeteren.