transplantatieimmunologie

Transplantatieimmunologie is een tak van de immunologie die zich bezighoudt met de immuunrespons op getransplanteerde weefsels en organen. Het vakgebied bestudeert de mechanismen van afstoting, de factoren die genetische compatibiliteit beïnvloeden, en strategieën voor immunosuppressie en tolerantie om graftoverleving te verbeteren.

Een kernconcept is alloherkenning: het immuunsysteem herkent alloantigenen van de donor, met name HLA-klassen I en II, en kan daarop reageren. Vooraf gevormde anti-HLA-antilichamen en donor-ontvanger mismatch kunnen hyperacute afstoting veroorzaken. HLA-matching en crossmatching (bijv. flowcytometrische crossmatch) verminderen dit risico.

Vormen van afstoting worden onderscheiden als hyperacute (snel, antibody-gedreven), acute cellulaire afstoting (T-cel gemedieerd) en antibodygemedieerde afstoting (DSA) met C4d-depositie. Chronische afstoting ontstaat geleidelijk en leidt tot fibrose en vaatveranderingen. Monitoring omvat klinische beoordeling, weefselbiopten en serologische markers zoals donor-specifieke antilichamen.

Immunosuppressieve therapie omvat inductie- en onderhoudsregimes. Veelgebruikte medicijnen zijn calcineurinremmers (tacrolimus, cyclosporine), antiproliferatieve middelen (mycophenolaat mofetil, azathioprine) en corticosteroïden; mTOR-remmers (sirolimus, everolimus) worden eveneens toegepast. Doel is onderdrukking van de afweer tegen donorweefsel, met aandacht voor infectie- en maligniteitsrisico's. Desensitisatie en tolerantie-inductie worden onderzocht om langdurige afstoting te voorkomen.

Toepassingen en uitdagingen omvatten niet alleen solide-orgaantransplantaties zoals nier, lever, hart en long, maar ook hematopoëtische stamceltransplantatie met graft-versus-hostziekte (GVHD). Nieuwe ontwikkelingen richten zich op tolerantie-inductie, gepersonaliseerde immunosuppressie en xenotransplantatie, maar deze blijven onderwerp van onderzoek.