graftversushostziekte

Graft-versus-hostziekte (GVHD) is een complicatie die kan ontstaan na allogene hematopoëtische stamceltransplantatie. Donorcellen zien de ontvangersweefsels als vreemd en kunnen deze aanvallen. De belangrijkste organen die betrokken raken zijn de huid, lever en het maagdarmstelsel. GVHD ontstaat als gevolg van een afstotingsreactie van het donor-immuunsysteem tegen het gastlichaam, ondanks preventieve maatregelen.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute GVHD en chronische GVHD. Acute GVHD ontstaat meestal binnen ongeveer 100 dagen na transplantatie en kan leiden tot huiduitslag, leverproblemen en diarree. Chronische GVHD kan langer aanhouden en resulteren in bindweefseltoename en multisysteembetrokkenheid.

De oorzaak ligt in alloreactieve donorcellen die hostantigenen herkennen. Risicofactoren zijn onder meer HLA-mismatch, een vrouwelijk donor naar een mannelijke ontvanger, hoge intensiteit van de conditioning, en het soort stamcellen (perifere bloedstamcellen hebben vaker GVHD). Het klinische beeld hangt af van aangetrokken organen en ernst.

Diagnose berust op klinische bevindingen en, waar nodig, weefselbiopsie ter confirmatie. Acute GVHD wordt geclassificeerd naar ernst (graad I–IV); chronische GVHD volgens NIH-criteria als beperkt of uitgebreid. Preventie omvat immunosuppressieve prophylaxe na transplantatie, meestal een calcineurineremmer (cyclosporine of tacrolimus) met aanvullende medicatie zoals methotrexaat of mycophenolaat mofetil.

Behandeling voor acute GVHD start meestal met systemische corticosteroïden; bij refractaire GVHD zijn opties zoals ruxolitinib of extracorporale fototherapie beschreven. Voor chronische GVHD geldt vaak langdurige immunosuppressie en aanvullende middelen. Het management vereist tevens intensieve ondersteunende zorg en infectiepreventie. De prognose varieert met ernst en respons op behandeling.