tijdgeving

Tijdgeving is het proces van het bepalen van de ouderdom of datering van objecten, materialen of gebeurtenissen. In de wetenschap wordt tijdgeving vooral toegepast in archeologie, geologie en paleontologie, maar ook in forensisch onderzoek en geschiedenis.

Er bestaan twee hoofdbenaderingen: relatieve tijdgeving en absolute (numerieke) tijdgeving. Relatieve tijdgeving rangschikt objecten in een volgorde zonder een exacte jaartal te geven, gebaseerd op onderlinge relaties zoals de volgorde van sedimentafzetting (stratigrafie) en vergelijkingen met in levende soort uitgestorven fauna (faunale correlaties). Tekenen van superpositie, combinatie met typologische sequenties en correlatie met bekende gebeurtenissen helpen bij het reconstrueren van de volgorde van gebeurtenissen.

Absolute tijdgeving probeert daarentegen wel een numerieke ouderdom te geven. Methodes omvatten radiometrische dateringen zoals koolstofdatering (C-14) voor organisch materiaal tot ongeveer 50.000 jaar, en kalium-argon-datering voor oudere gesteenten. Uranium-lead-datering wordt toegepast op gesteenten en fossielen met zeer lange tijdschalen. Dendrochronologie gebruikt boomringen om exacte jaartallen te leveren, vaak als calibratie voor radiokoolstofdata. Thermoluminescentie en optisch gestimuleerde luminescentie (OSL) bepalen de laatste blootstelling aan warmte of licht. Andere technieken zoals ESR (elektron-spinresonantie) en fission-track-datering worden bij specifieke materialen gebruikt.

De betrouwbaarheid van tijdgeving hangt af van kalibratie, monstercondities, en het bereik van de gebruikte methode. Onzekerheden variëren van decennia tot miljoenen jaren, afhankelijk van de techniek en het onderzochte materiaal. Tijdgeving levert daarmee cruciale informatie voor reconstructies van geschiedenis, evolutie en vroeg menselijke activiteit, terwijl onderzoekers altijd rekening houden met beperkingen en contextuele onzekerheid.