taalsysteem

Taalsysteem is het concept dat de georganiseerde structuur van een taal beschrijft. Het verwijst naar het geheel van regels, bronnen en patronen waar sprekers op vertrouwen om uitingen te produceren en te interpreteren. Het taalsysteem omvat de klanken van een taal, hoe die klanken kunnen combineren, hoe woorden worden gevormd en vervoegd, hoe zinnen zijn opgebouwd, en hoe betekenis wordt gecodeerd en in gebruik wordt overgedragen. In taalkundig onderzoek wordt het taalsysteem vaak beschreven als de mentale grammatica die gedeeld wordt door sprekers.

Het taalsysteem bestaat uit verschillende onderling verbonden componenten. Fonetiek en fonologie beschrijven het klanksysteem en de klankwetten; morfologie gaat over woordvorming en vervoegingen; syntaxis behandelt zinsstructuur en grammaticale relaties; het lexicon bevat de woordenschat. Semantiek richt zich op betekenis, terwijl pragmatiek het taalgebruik in context bestudeert. Discourse en sociolinguïstische variatie tonen hoe het taalsysteem in verschillende situaties en gemeenschappen opereert en hoe registers, stijlen en doelgroepen van invloed zijn.

Variatie en verandering zijn kenmerkend voor taalsystemen. Talen verschillen in hun systemen, en zelfs binnen een taal bestaan regionale en sociale variaties. Door contact met andere talen en interne historische ontwikkelingen kunnen systemen wijzigen, bijvoorbeeld door leenwoorden of wijziging van regels. Beschrijvingen van taalsystemen streven naar het vastleggen van zowel de stabiele kern als de waarneembare variatie, zonder voorschriften te geven over hoe men zou moeten spreken.

Toepassingen van taalkundige analyse van taalsystemen liggen onder meer in taalonderwijs, lexicografie, spraaktherapie en natuurlijke taalverwerking. Het biedt een framework voor beschrijving, vergelijking tussen talen en begrip van veranderingen in taalgebruik.