stoomlocomotief

Een stoomlocomotief is een locomotief die beweging verkrijgt door stoom die in een boiler wordt geproduceerd door verbranding van brandstof, meestal kolen of olie. Water in de boiler wordt verwarmd tot stoom, die via leidingen naar de cilinders wordt gestuurd. De stoom drijft zuigers aan, die via krukstangen en drijfwerk de wielen laten draaien. Een tender naast de locomotief bevat brandstof en water voor langere afstanden.

Werking

De boiler houdt de stoom onder druk. De ventielen regelen wanneer en hoeveel stoom in de cilinders komt, waardoor de zuigers heen en weer bewegen en uiteindelijk de draaibeweging op de wielen overbrengt. Verschillende ventielstelsels, zoals Walschaerts of Stephenson, bepalen de timing en efficiëntie van de aandrijving. Het rijden vereist voortdurend onderhoud aan ketels, waterkwaliteit, smering en drijfwerk.

Geschiedenis en varianten

Stoomlocomotieven ontstonden in de late 18e en vroege 19e eeuw en maakten een revolutie in transport mogelijk. Een mijlpaal was de Rocket van George Stephenson uit 1829. In de daaropvolgende decennia en eeuw werd het ontwerp geperfectioneerd voor verschillende routes en beroepen. Er bestaan diverse wielconfiguraties, zoals 0-4-0, 2-6-0 en 4-6-2 (deze laatste vaak aangeduid als Pacific). Ook kwamen compound- en meerderecilinderontwerpen voor meer kracht en efficiëntie.

Hedendaags en erfgoed

Sinds het midden van de 20e eeuw maakten diesel- en elektrificatie een einde aan de grootschalige operationele stoomlocomotieven. Veel exemplaren zijn bewaard en gerestaureerd voor musea en toeristische spoorlijnen, waar ze operationeel blijven en dienen als educatief en cultureel erfgoed.