schandelijk

Schandelijk is een bijvoeglijk naamwoord in het Nederlands met de betekenis “schandelijk, verachtelijk” en wordt gebruikt om iets te beschrijven dat als moreel verwerpelijk wordt beschouwd. Het kan verwijzen naar handelingen, gedragingen of situaties die in morele of maatschappelijke zin afkeurenswaardig zijn. In de dagelijkse taal verschijnt het soms wat formeler of literaire toon; vaker hoor je ook het verwante woord schandalig.

Etymologie en verwantschappen: schandelijk is opgebouwd uit het zelfstandig naamwoord schande (schande, schaamte) plus het achtervoegsel -lijk, waarmee een substantief tot een bijvoeglijk woord wordt gemaakt dat “achtig” of “ten aanzien van” aanduidt. Het woord is verwant aan het Duitse schändlich en aan ouderwetse of literaire uitdrukkingen in andere Germaanse talen die schande of schaamte als kern hebben. In moderne uitgaven blijft schandelijk het meest gangbaar in informelere contexten, terwijl schandelijk wat formeler of zwaar van toon kan overkomen.

Gebruik en nuance: schandelijk heeft vaak een sterker moreel oordeel dan meer alledaagse kwalificaties zoals onverantwoordelijk of onfatsoenlijk. Het duidt op schending van normen of normen van fatsoen en rechtvaardigt vaak een ernstige afkeur. Synoniemen zijn onder meer verachtelijk en schandelijker kan als intensere uitdrukking gelden, terwijl eervol en behoorlijk als tegenovergestelde termen dienen.

Voorbeeldzinnen: Het verzwegen vaccineren van kinderen door een arts is een schandelijke daad. Het publiceren van misbruik van macht wordt door de whistleblower als schandelijk betiteld.