fatsoen

Fatsoen is een begrip uit het Nederlands dat verwijst naar beschaafd en respectvol gedrag, oftewel naar de omgangsvormen die als normaal en acceptabel worden beschouwd in een maatschappij. Het omvat beleefdheid in praten en handelen, aandacht voor anderen, en het vermijden van woorden en gedragingen die als kwetsend of onfatsoenlijk worden ervaren. Fatsoen kan zowel betrekking hebben op sociale interacties als op zaken als kleding en presentatie.

Het zelfstandig naamwoord wordt gebruikt in zinnen als “met fatsoen handelen” en “het fatsoen bewaren.” De bijvoeglijke vorm is fatsoenlijk, wat zoveel betekent als netjes of gepast, en het tegenovergestelde is onfatsoenlijk. Het begrip is nauw verbonden met zeden, normen en de algemene verwachting van hoe men zich hoort te gedragen in publieke en private sferen. De term kan ook morele connotaties dragen, omdat fatsoen vaak gekoppeld is aan waardigheid en respect voor anderen.

Wat telt als fatsoen kan per cultuur en tijd verschillen, en verschuift vaak langs de lijnen van maatschappelijke verandering. In de hedendaagse discussie wordt het begrip regelmatig gebruikt om normen voor publiek debat en mediagebruik aan te geven, of om te bekritiseren wat als onsamenhangend of kwetsend wordt ervaren. Door die variabiliteit blijft fatsoen een dynamisch begrip, dat meebuigt met veranderende opvattingen over wat in een samenleving gepast is.