reukwaarneming

Reukwaarneming is het proces waardoor vluchtige chemische verbindingen in de neus als geuren worden waargenomen. Het omvat detectie door het reukepitheel en de daaropvolgende verwerking in een netwerk van hersengebieden, en speelt een rol bij smaak, geheugen en waarschuwing voor gevaren.

Anatomie en mechanisme: in het reukepitheel van de neuszenuwopening bevinden zich reukzenuwcellen met receptoren die odorant moleculen herkennen. Prikkels worden omgezet in neurale signalen via een G-eiwit-gestuurde transductie, en naar de bulbus olfactorius gestuurd via de reukzenuw (CN I). In de bulbus olfactorius synapsen deze signalen in glomeruli met mitrale- en tufted-cellen, die vervolgens projecteren naar de piriform cortex, de entorhinale cortex en de amygdala, en verder naar de orbitofrontale cortex. Deze route kan deels zonder tussenkomst van de thalamus verlopen, waardoor olfactieve verwerking snel en rechtstreeks in de cortex plaatsvindt. De perceptie van geur ontstaat uit een combinatie van chemische patronen en cognitieve interpretatie, die ook via retronasale conveyance invloed heeft op smaak.

Codering en waarneming: het olfactoire systeem gebruikt een grote verzameling receptorneuronen en een combinatorische code, waardoor vele geuren met relatief weinig receptortypes onderscheiden kunnen worden. Reukperceptie wordt beïnvloed door vroegere ervaringen, context en aandacht, en kan geur beďnvloeden of combineren met smaak om “flavour” te vormen. Reukwaarneming kan ook mislopen: aging, infecties, head trauma of neurologische ziekten kunnen leiden tot anosmie (verlies), hyposmie (vermindering) of parosmie (vertekende geuren) en soms phantosmie (olofactionele hallucinaties).

Diagnostiek en kliniek: waarneming wordt aangetoond met geurtesten zoals identificatie- of discriminatietests; ook gerichte onderzoeken bij verdenking op reukstoornissen.