polynoomdeling

Polynoomdeling is de term die wordt gebruikt voor de deling van cellen die een polyploïde genomen bevatten, dat wil zeggen cellen met meer dan twee volledige chromosoomsets. Polyploïdie kan ontstaan door duplicatie van het hele genoom (endoreduplicatie) of door andere celdelingsprocessen die leiden tot extra chromosoomsets. Polynoomdeling beschrijft hoe deze meercellige sets worden verdeeld over dochtercellen of hoe polyploïde organismen voortplant.

Er zijn verschillende contexten waarin polynoomdeling plaatsvindt. Bij mitose in polyploïde weefsels kunnen chromosomen onder druk komen te staan vanwege overbodige setjes, wat aanpassingen vereist in de mechanismen van spoelformatie en chromosoomsegregatie. Endoreduplication, waarbij het DNA wordt verdubbeld zonder celdeling, leidt tot endopolyploïdie en vergroot cellen en metabolische capaciteit. Meiose in polyploïde organismen is complexer: pairing van homologe chromosomen kan multivalente formaties vereisen en de vorming van gameten met variërende platina van zetvolumes. Autopolyploïdie ontstaat door duplicatie binnen één soort, allopolyploïdie door hybride creatie gevolgd door chromosoomverdubbeling.

Polynoomdeling komt wijdverspreid voor in planten, waar hoge polyploïdie vaak geassocieerd wordt met kiemkracht, grootte en aanpassingsvermogen. Voorbeelden zijn tarwe en aardappelsystemen; veel bananen zijn triploïd en daardoor vaak steriel. Ook bij dieren gebeurt polyploïdie in beperkt mate: bepaalde weefsels ontwikkelen polyploïde cellen, zoals leverhepatocyten, en in sommige gevallen bij voortplantingscellen. Polyploidisering heeft invloed op gen­dosis, genexpressie en genetische stabiliteit, met belangrijke implicaties voor evolutie, ontwikkeling en landbouw.

Zie ook: polyploïdie, endoreduplicatie, meiosis, mitose.