voortplant

Voortplant is een werkwoord in het Nederlands dat verwijst naar het voortbrengen van nakomelingen en daarmee het doorgeven van genetisch materiaal naar de volgende generatie. In bredere zin gaat voortplanting over de processen waardoor organismen zich vermenigvuldigen en zo het voortbestaan van hun soort mogelijk maken.

Er bestaan twee hoofdrichtingen van voortplanting: seksuele voortplanting en ongeslachtelijke voortplanting. Bij seksuele voortplanting leveren twee ouderorganismen genetisch materiaal, wat leidt tot nakomelingen met combinaties van erfelijke eigenschappen. Dit gebeurt via gameten (zoals sperma en eicellen) die zich met elkaar versmelten door bevruchting. Seksuele voortplanting verhoogt de genetische variatie, wat kan bijdragen aan de aanpassing aan veranderende omgevingen. In veel dieren en planten vereist dit een zekere mate van matekeuze, paringsgedrag of bestuiving door wind of dieren.

Ongeslachtelijke voortplanting produceert nakomelingen zonder de fusie van gameten. Methoden hierin zijn onder meer celdeling (mitose), fragmentatie, knoppenvorming en vegetatieve voortplanting bij planten. De resulterende nakomelingen zijn genetisch identiek aan de ouder, wat snelle populatiegroei mogelijk maakt maar ook de genetische variatie beperkt.

In planten kan voortplanting zowel seksueel als ongeslachtelijk voorkomen. Planten hebben vaak zaadvorming na bevruchting en kunnen zich ook vegetatief voortplanten via wortelstokken, uitlopers of bielzen. Bij dieren variëren voortplantingsstrategieën van broodnodige paring en draagtijd tot voortplanting door parthenogenese in sommige soorten. Voortplanting is een centraal thema in organismenlevenscycli en ecologie.