plantenziekteresistentie

Plantenziekteresistentie is het vermogen van planten om infecties en ziekten veroorzaakt door pathogenen zoals schimmels, bacteriën, virussen en nematoden te voorkomen of te beperken. Resistentie kan variëren van race-specifieke tot bredere, minder sterke maar duurzamere bescherming. Globaal onderscheidt men kwalitatieve (race-specifieke) weerstand door één of enkele R-genen en kwantitatieve weerstand die door meerdere genen wordt bepaald.

De belangrijkste verdedigingslagen zijn basale resistentie (PTI) en effector-getriggerde immuunrespons (ETI). PTI detecteert algemene pathogen-gebonden moleculen en vormt de eerste barrière. Pathogenen kunnen ETI omzeilen; planten reageren met R-genen die specifieke effectors herkennen. ETI gaat vaak gepaard met een snelle hypersensitive response en kan leiden tot systemische verworven resistentie (SVR).

Pathogenen omvatten schimmels, bacteriën, virussen en oomyceten, evenals nematoden. De beschikbaarheid en aard van weerstand hangen af van plantensoort, pathogeen en omgevingsfactoren zoals temperatuur en vocht.

Beheer van plantenziekteresistentie gebeurt via veredeling en biotechnologie. Traditionele veredeling gebruikt selectie en marker-ondersteunde selectie (MOS) om resistente lijnen te verkrijgen. Geavanceerde technieken zoals transgenese en genoombewerking (CRISPR/Cas) maken gerichte toevoeging of verbetering van weerstand mogelijk, inclusief stapeling van meerdere resistentiegenen (pyramiding).

Een belangrijke uitdaging is de evolutie van pathogenen, waardoor weerstand kan afnemen. Duurzame ziektebestrijding combineert resistente rassen met geïntegreerde praktijken zoals gewasrotatie, monitoring en gericht gebruik van bestrijdingsmiddelen waar nodig. Klimaatverandering kan de interacties tussen plant en pathogeen veranderen en vereist voortdurende evaluatie en aanpassing van teeltstrategieën.